بیوگرافی ثمین باغچه بان
ثمین باغچه‌بان
| ثمین باغچه‌بان | |
|---|---|
 |
|
| زادروز | ۱۳۰۴ تبریز |
| درگذشت | ۲۹ اسفند ۱۳۸۶ استانبول |
| ملیت | ایرانی |
| سبک | موسیقی سمفونیک ایرانی |
| آثار |
|
| همسر | اِولین باغچه‌بان |
| فرزندان | کامبیز، کاوه، فرهنگ |
| والدین | جبار باغچه‌بان |
ثمین باغچه‌بان (۱۳۰۴ تبریز - ۲۹ اسفند ۱۳۸۶، استانبول) آهنگساز، شاعر،نویسنده و مترجم ایرانی بود. ثمین باغچه‌بان برای چندین دهه حضوری پر رنگ در موسیقی ایران داشت. در دوران پیش از انقلاب اسلامی سالها در هنرستان عالی موسیقی تدریس کرد؛ ساخته‌هایش در کنسرت‌های بسیاری اجرا شدند و او را به عنوان یکی از چهره‌های مؤثر در موسیقی چندصدایی ایران مطرح کردند.
زندگی
ثمین باغچه‌بان در سال ۱۳۰۴ در تبریز به دنیا آمد. پدرش جبار باغچه‌بان بنیانگذار آموزشگاه ناشنوایان در ایران بود. او کودکی خود را در شیراز گذراند و در ۷ سالگی با خانواده‌اش به تهران رفت و تحصیلاتش را در آنجا گذراند. ثمین باغچه‌بان علاقه به یادگیری پیانو داشت ولی به علت نبود پیانو در خانه و عدم استطاعت مالی خانواده، و از آنجا که مادرش ویلون داشت، مجبور به برگزیدن ویلون شد؛ ولی ویلون مادرش هم به علت تعمیر نامناسب صدای مناسبی نداشته و مورد قبول هنرستان موسیقی نبود. از آنجا که می‌توانست ساز ابوا را از هنرستان قرض بگیرد، این ساز را در نهایت برگزید. او طی طرحی که رضاشاه با آتاترک برای اعزام دانشجو امضا شده بود به ترکیه رفت. طی این طرح، ۱۲۰ دانشجو در گروه‌های ۲۰ نفری به ترکیه اعزام می‌شدند. او در گروه آخر اعزام شد.
او در آنکارا با اِولین باغچه‌بان که خواننده و پیانیست اهل ترکیه آشنا شد و با او ازدواج کرد. شعر زیر بخشی از سروده جبار باغچه‌بان(پدر ثمین باغچه‌بان) در وصف عروسش اِولین است:
| ای خندهٔ تو گل روانم اِولین | آواز خوشت صفای جانم اِولین | |
| بازی کند انگشت تو در پردهٔ ساز | با نالهٔ دلسوز نهانم اِولین | |
| روشن شده از شمع قدت خانهٔ ما | تابد رخ تو چو ماه در لانهٔ ما |
پس از پایان تحصیل در کنسرواتوار دولتی آنکارا، آنها به ایران آمدند و در هنرستان عالی موسیقی (کنسرواتوار تهران) استخدام شدند. ثمین آهنگسازی درس می‌داد و اِولین آواز و پیانو.
باغچه‌بان با گروه‌های چپ‌گرای مخالف محمدرضا شاه همکاری داشت و همین موضوع، امکان اجرای آثارش را با مشکل مواجه می‌کرد. اما حدود یک دهه بعد باغچه‌بان با خشم فراوان از حزب توده استعفا داد؛ او در نامه‌ای سرگشاده نوشت آنچه از سوی این حزب به او و مردم وعده داده می‌شده فریب بوده‌است. باغچه‌بان حتی نت برخی از آثاری که با نگرش سیاسی نوشته بود را از بین برد. «کشته شدن یک رفیق خوزستانی» یکی از این آثار است که امروزه تنها یک ضبط تاریخی از آن برجای مانده‌است.
ثمین باغچه‌بان و خانواده‌اش چند سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران برای همیشه به ترکیه مهاجرت کردند. او در ۲۹ اسفند ۱۳۸۶ در استانبول درگذشت و در گورستان ایرانیان این شهر به خاک سپرده شد.
ثمین فرزند جبار باغچه‌بان (جبار عسکرزاده) بود و کتابی دربارهٔ پدرش در ایران منتشر کرده‌است که «چهره‌هایی از پدرم» نام دارد و در تیراژ محدود ۱۱۰۰ نسخه منتشر شده‌است.
آثار
یکی از نخستین و مشهورترین آثار ثمین باغچه‌بان، «سوییت سمفونیک بومی‌وار» (برای ارکستر سمفونیک) است که در سال ۱۳۳۲ خورشیدی به پایان رسید و برای نخستین بار به رهبری فرشاد سنجری، رهبر میهمان ارکستر سمفونیک تهران به اجرا درآمد. این اثر در سه بخش و با الهام از چند ترانه محلی ایرانی آفریده شده‌است.
در مراسم گشایش تالار رودکی در تهران (۱۹۶۷) یکی از آثار به اجرا درآمده از ساخته‌های ثمین باغچه‌بان بود: «زال و رودابه» که با الهام از داستان‌های شاهنامه آفریده شده‌است. در همان سال برای مراسم تاجگذاری محمدرضا شاه نیز ساخت تعدادی از آثار که به شکل زنده با «گروه کُر تهران» اجرا شدند به ثمین سفارش داده شد.
در واپسین سال‌های پیش از انقلاب اما یکی دیگر از مشهورترین آثار او شکل گرفت:؛ «رنگین کمون»(۱۰ قطعه برای تکخوان، آواز گروهی و ارکستر) که با همکاری نوازندگان ارکستر سمفونیک رادیو وین ضبط و منتشر شد. نسلی از کودکان ایرانی در آن زمان با این آلبوم بزرگ شدند و همچنان بسیاری از مراکزی که در ایران در زمینه آموزش موسیقی به کودکان فعالند از این آلبوم بهره می‌گیرند. آلبوم «رنگین کمون» با همکاری ارکستر سمفونیک رادیو وین به رهبری توماس کریستین داوید، گروه همسرایان میترا (فرح) به رهبری اِولین باغچه‌بان اجرا و ضبط شده و برای کودکان است. تکخوانان این آلبوم، بهجت قصری (سوپرانو) و اِولین باغچه‌بان (متسوسوپرانو) هستند.بخش دوم این آلبوم، هشت سال پس از درگذشت ثمین باغچه بان، به کوشش پسرش، کاوه، با عنوان «چهارشنبه سوری» منتشر شد.«رنگین کمان» از ثمین باغچه‌بان و اپرای «مانا و مانی» ساخته حسین دهلوی از جمله آثاری بودند که دولت ایران قرار بود آنها را به مناسبت سال جهانی کودک (۱۹۷۹) به یونسکو ارسال کند؛ طرح‌هایی که با وقوع انقلاب اسلامی فراموش شدند.
باغچه‌بان کتابهایی از عزیز نسین نویسنده طنزنویس ترک، یاشار کمال و ناظم حکمت را نیز به فارسی ترجمه کرده‌است.
گزیده آثار
- سوییت سمفونیک «بومی‌وار» برای ارکستر سمفونیک (در سه بخش)
- «رباعی» روی سروده‌های باباطاهر (برای آواز و پیانو)
- «تو بیو» بر پایه ترانه محلی بختیاری (برای آواز گروهی)
- مجموعه رنگین کمون برای تکخوانان، آواز گروهی و ارکستر.
- «شُلیل» و «ویرانه» (برای ارکستر زهی)
- «چهارشنبه سوری»
- ترجمه کتاب‌های یاشار کمال
- ترجمه و معرفی عزیز نسین
شاید افرادی هستند که زمانی می شناختیم و اکنون فراموششان کردیم...شاید خندیدن را از یاد برده ایم... شاید حقوقمان را فراموش کرده ایم...حقمان از زندگی ...شاید هم حقوق دیگران را... شاید خیلی وقت است که انگیزه مان را از دست داده ایم؛اما من سعی دارم یاد آوری کنم که وجود دارد، حقوق ما وجود دارد، ما هم در این دنیا سهمی داریم، افرادی که روزی در زندگی ما نقشی داشتند شاید معروف باشند یا نباشند ، اما هنوز هم هستند ، شاید هم آثاری از آنان موجود باشد، انگیزه ای که سابقاً داشتیم ...هنوز هم وجود دارد...